Kentleri yaşanabilir yapan özelliklerin başında nitelikli toplu ulaşım sistemlerine sahip olunması geliyor.
Economist dergisinin birimi olan EIU tarafından yapılan yaşanabilir kent indeks hesaplaması, küreselleşme sürecinde işletmeler, finansal kurumlar, eğitim kurumları ve hükümetlere rehberlik amacıyla hazırlanıyor. (1) Bu açıdan yaşanabilir kentlerin özelliklerine sahip olması küresel kent olma iddiasına sahip olunması ya da bu iddianın sürdürülmesi açısından önemli. Yaşanabilir kent indeksi hesaplamasında kent güvenliği, sağlık, eğitim, kültür ve çevre ile kentsel alt yapının durumu değerlendiriliyor. EIU tarafından yapılan yaşanabilir kent indeksinin önemli parametrelerinden birini kent içi ulaşım olanakları oluşturuyor.
Dünya genelinde yaşanabilirliği yüksek olarak değerlendirilen ilk 10 kentin toplam yaşanabilirlik puanları 100 üzerinden 95'in üzerinde iken yaşanabilirlik puanı en düşük 10 kentin ise puanları 100 üzerinden 45'in altında yer alıyor. Yaşanabilir kentler sıralamasında 57,7 puanla İstanbul alt sıralarda yer alıyor. Türkiye'de yaşanabilirlik puanı en yüksek hesaplanan kentin İstanbul olduğu verisi daha önce Forbes dergisi tarafından yapılan hesaplamada ortaya çıkmıştı. (2)
Kentlerin yaşanabilirliğini arttıran en önemli bileşenlerinden birini iyi planlanmış toplu ulaşım sistemleri oluşturuyor. İyi planlanmış toplu ulaşım sistemleri kentlilerin hareketliliğine ve sosyal etkileşimine olanak sağlar ve hizmetlere ulaşımını kolaylaştırırken, sosyal açıdan sağlığı destekleyici etkiye yol açabiliyor. (3) Toplu ulaşım sistemleri yaya yolu ve bisiklet yolu koridorları ile birlikte ele alındığında fiziksel hareketliliğin artması yönünde etki gösterebiliyor. İyi planlanmış toplu ulaşım sistemleri aktif ulaşım seçeneği sağlaması yoluyla sağlıklı yaşam stilini destekleyici etki gösteriyor. Otomobile dayalı kent içi ulaşım modeli ise kentsel hava kirliliğinin önemli nedenlerinden biri durumunda. Küresel ısınmaya yol açan karbon salınımlarının %35'i otomobil ulaşımında kaynaklandığı hesaplanıyor. Hava kirliliğinin azaltma açısından da temiz enerji ile çalışan toplu ulaşım araçlarının varlığı önem taşıyor.
Kent içi ulaşımda kentlilere kendi aracına binip gitme dışında herhangi pratik çözüm sunmayan şehirlerin yaşanabilir kent ya da dünya kenti olma şansı bulunmuyor
Ulaşım yapısı kent kimliğinin karakteristik özelliğidir. Kentsel ulaşım alt yapısının genel olarak kentlilerin, özel olarak da yayaların memnuniyetini sağlayabilmesi gerekmektedir. Yaşanabilir kentlerin oluşturulabilmesi için güçlü, kararlı ve vizyon sahibi politik liderlerin ve paydaşların varlığı kritik önemdedir. (4) Kent içi ulaşımda kentlilere kendi aracına binip gitme dışında herhangi pratik çözüm sunmayan şehirlerin yaşanabilir kent ya da dünya kenti olma şansı bulunmuyor.
Kaynaklar:
1. EIU. The Global Liveability Index 2022
2. Forbes Announced The Most Livable Cities in Turkey